Misverstand over HSP #1: “Hoogsensitiviteit is een aandoening”
Waarom hoogsensitiviteit géén stoornis is, maar een aangeboren eigenschap met waardevolle kwaliteiten
Hoogsensitiviteit (HSP) roept nogal eens verwarring op. Regelmatig hoor ik in coachgesprekken of lezingen de vraag: “Maar is het dan een soort aandoening?”
Kort antwoord: nee. Hoogsensitiviteit is géén stoornis of psychische diagnose. Het is een aangeboren eigenschap die voorkomt bij 20-30% van de mensen en bij ongeveer 15-20% van de dieren.
Sterker nog: in de evolutie is deze gevoeligheid een cruciale overlevingsstrategie geweest. Hoogsensitieve individuen nemen subtiele signalen eerder waar dan anderen en kunnen daardoor gevaar of verandering sneller opmerken.
HSP is wetenschappelijk onderbouwd
De grondlegger van het begrip HSP, psychologe Elaine Aron, ontdekte in de jaren ’90 dat hoogsensitiviteit een consistente verzameling eigenschappen is. Sindsdien is dit uitgebreid onderzocht, onder meer met hersenscans, gedragsstudies en genetisch onderzoek.
Wat blijkt:
- HSP hebben een gevoeliger zenuwstelsel, dat prikkels diepgaander verwerkt
- Ze tonen meer activiteit in hersengebieden die betrokken zijn bij empathie, reflectie en waarneming
- Er zijn genetische verschillen gevonden bij zowel mensen als dieren die wijzen op een erfelijke component
Deze eigenschappen maken HSP niet “ziek” – ze werken gewoon nét even anders.
De evolutionaire functie van gevoeligheid
Een prachtig voorbeeld komt uit de dierenwereld: bij een groep herten is er altijd een minderheid die extra alert is op gevaar. Deze ‘waarnemers’ slaan alarm als er iets niet pluis is.
Stel je voor dat iedereen zó gevoelig zou zijn: dan zou een groep herten misschien nooit in beweging komen. Maar zonder deze gevoelige individuen zouden ze gevaar juist te laat opmerken. De balans is dus evolutionair slim verdeeld: gevoeligheid is geen afwijking, maar een natuurlijk variërend temperament.
HSP: aparte categorie of uiterste op een schaal?
Sommige onderzoekers zien HSP als een aparte categorie, anderen plaatsen het op een continuüm van gevoeligheid. Zelf werk ik graag met het beeld van de normaalverdeling: de meeste mensen zitten in het midden, en HSP bevinden zich aan de ‘gevoelige kant’ van het spectrum.
In sommige onderzoeken blijken er ook mensen zijn die niet hoogsensitief zijn, maar wel sensitiever dan gemiddeld – deze groep wordt dan ‘sensitief’ genoemd. Zo zie je dat gevoeligheid niet zwart-wit is, maar gradueel en beïnvloedbaar.
Meer hersenverbindingen, meer creativiteit
Uit hersenonderzoek blijkt dat HSP meer neurale verbindingen hebben, vooral in gebieden die betrokken zijn bij associatief denken en empathie. Dat verklaart waarom veel HSP’s creatief zijn, verbanden leggen tussen ogenschijnlijk losse dingen, en vaak diep nadenken.
Maar: wat diep denkt, heeft ook meer tijd nodig. HSP hebben daardoor vaak ook behoefte aan rust, herstel en minder prikkels. En dat is oké.
Is HSP (deels) aangeleerd?
Hoewel er duidelijke biologische verschillen zijn, speelt de omgeving ook een rol. Vanuit de epigenetica weten we dat genetische eigenschappen ‘aan’ of ‘uit’ kunnen worden gezet door omstandigheden.
Bijvoorbeeld:
- Jongens krijgen in sommige culturen minder ruimte voor gevoeligheid, waardoor zij hun HSP-kenmerken leren onderdrukken
- Wie opgroeit in een onveilige omgeving, ontwikkelt vaak andere overlevingsstrategieën — de gevoeligheid wordt dan niet gestimuleerd, maar afgesloten
HSP is dus aangeboren, maar hoe het tot uiting komt, is sterk afhankelijk van opvoeding en context.
Van zelfkritiek naar zelfacceptatie
Zolang HSP wordt gezien als een zwakte of aandoening, blijft er schaamte en misverstaan gedrag. Maar zodra je herkent dat jouw ‘anders reageren’ hoort bij een aangeboren gevoeligheid, ontstaat ruimte.
Je bent geen overdrijver.
Je bent niet te gevoelig.
Je bent hoogsensitief.
En dat vraagt om erkenning, zelfzorg en soms ook een hernieuwde blik op je eigen geschiedenis.
Wil jij jouw hoogsensitiviteit verkennen of er steviger in leren staan?
Ik help je graag. In mijn coaching werk ik met o.a. PSYCH-K®, mindfulness, zelfcompassie en lichaamsgerichte oefeningen om je meer rust, helderheid en zelfacceptatie te laten ervaren.
Wees welkom voor een vrijblijvende kennismaking.
